Ossoliński Jan (właściwie Jan lub Jaśko z Balic, Goźlic i Ossolina) h. Topór (zm. 1396), kasztelan wiślicki, protoplasta rodu Ossolińskich. Był synem prawdopodobnie Jana z Balic, poświadczonego w r. 1366, a bratem Grzegorza i Prokopa, ściętego przez Węgrów w r. 1401. Pierwsza wiadomość o O-m pochodzi z r. 1387; bez żadnej godności świadkował wówczas na wystawionym w Krakowie dokumencie Władysława Jagiełły dla Piotra z Rożnowa. Pod koniec r. n. objął urząd kasztelana wiślickiego po Mikołaju z Bogorii. Od tego czasu prawie stale przebywał na dworze królewskim, towarzysząc Jagielle w systematycznych objazdach kraju. W r. 1390 brał udział w wyprawie na Litwę i oblężeniu Grodna, a w r. 1392 przebywał w Łucku. W r. n. uczestniczył w wiecu piotrkowskim, testując m. in. przywilej królowej Jadwigi dla Jana z Tarnowa. Dn. 25 I 1396 świadkował wraz z najwyższymi dostojnikami państwowymi na dokumentach Jagiełły dla królowej Jadwigi, na mocy których otrzymała ona w wianie ziemie kujawską i ruską oraz 2 000 grzywien na żupach bocheńsko-wielickich. Linia polityki O-ego zbiegała się coraz wyraźniej z zamierzeniami króla, który był przeciwnikiem inkorporacji Litwy wbrew dążeniom poważnego odłamu panów małopolskich. Wg tradycji rodzinnej O. oddał królowi znaczne usługi w chrystianizacji Litwy, za co ten nadał mu miasto Wojsław (niezidentyfikowane) z kilkoma wsiami w ziemi krakowskiej (w końcu XVI w. istniał jeszcze odpowiedni dokument w tej sprawie). Działalność O-ego przerwała nagła śmierć, zginął bowiem już w połowie 1396 r. z rąk awanturniczego rycerza Grota ze Słupczy w sporze o granice Słupczy i Dwikozów, należących do prebendy syna O-ego Jana, kanonika sandomierskiego. Kasztelanię wiślicką jeszcze t. r. objął Piotr Rpiszka.
O. żenił się dwukrotnie. O pierwszej żonie brak informacji, drugą była Elżbieta (zm. po 1419, wg dawnych herbarzy, córka kaszt. sądeckiego Piotra z Kurowa, czego nie potwierdzają źródła średniowieczne). Z pierwszego związku miał dwóch synów: Andrzeja Balickiego (zob.) i Jana, kanonika sandomierskiego. Z drugiego małżeństwa pozostawił O. dwóch synów: kaszt. radomskiego Jana (zob.) i kaszt. wojnickiego Mikołaja (zob.). Córką O-ego była Anna, żona Kunrada Frankenberga z Komorzna (Śląsk), która po śmierci męża poślubiła Jakusza z Białołęki, chorążego warszawskiego.
Boniecki, I 86; – Polaczkówna H., Księga bracka św. Krzysztofa na Arlbergu w Tyrolu, „Mies. Herald.” R. 10: 1931; – Akta grodz. i ziem., V; Archiwum Komisji Prawniczej, Kr. 1907 VIII 63; Arch. Sanguszków, II; Cod. Pol., II 346; Cod. Univ. Crac., I; Długosz, Historia, III 552 (na s. 372 i 466 pomyłki Długosza, bowiem wiadomości tam podane odnoszą się do kaszt. wiślickiego Mikołaja z Bogorii, a nie z Ossolina); tenże, Liber. benef., I 375; Kod. katedry krak., II; Kod. Mpol., IV; Kod. Wpol., III; Materiały archiwalne wyjęte głównie z Metryki Litewskiej od 1348 do 1607 r., Wyd. A. Prochaska, Lw. 1890 nr 12; Ossoliński J., Pamiętnik 1595–1621, Wyd. W. Czapliński, Wr. 1952 s. 4; Zbiór dok. mpol., VI nr 1540, 1548–9, 1553–5, 1572, 1584; – Dotyczy Elżbiety: Starod. Prawa Pol. Pomn., VIII 7395, uw. 231, 289, 325, 343, II 942, 970, 1052; Arch. Państw. w Kr.: Terr. Crac. t. 3 b s. 104–105, t. 6 s. 608.
Franciszek Sikora